Posted by Karpaty (węg. Kárpátok, rum. Carpaţi, ukr. Карпати) to rozległe pasmo górskie na kontynencie europejskim, które rozciąga się od przełomu Dunaju w Żelaznej Bramie, aż po Bramę Morawską, przez terytoria siedmiu państw: Czech, Słowacji, Polski, Ukrainy, Rumunii, Węgier oraz Austrii, zajmując powierzchnię 210 tys. km2. Pochodzenie nazwy „Karpaty” nie zostało do końca wyjaśnione, gdyż może ona mieć swe źródło w nazwie dackiego plemienia Karpian lub też może pochodzić od słów „cara” – kamień, „korpata”,”karpe” – góra, skała. W Polsce po raz pierwszy nazwa „Karpaty” została użyta przez Stanisława Staszica w 1815 roku w jego dziele „O ziemiorodztwie Karpatów i innych gór i równin Polski”.
Wyróżnia się trzy zasadnicze części łańcucha karpackiego: Karpaty Zachodnie (od Bramy Morawskiej do Przełęczy Łupkowskiej), Karpaty Wschodnie (od Przełęczy Łupkowskiej do Przełęczy Predeal) i Karpaty Południowe (tzw. Alpy Transylwańskie). Największa część Karpat, tj. 55,5% leży na terytorium Rumunii, na Słowacji znajduje się 14,3%, na Ukrainie 10,3%, w Polsce 9,3%, 6% na terenie Republiki Czeskiej, 4,3% na Węgrzech oraz niewielki skrawek w Austrii, tj. 0,2% ogólnej powierzchni tego pasma. Najwyższym szczytem jest Gerlach (2655 m n.p.m.), a także Łomnica (2634 m n.p.m.) i Lodowy Szczyt (2627 m n.p.m.), znajdujące się w słowackich Tatrach Wysokich. Najwyższą kulminacją poza tatrzańską jest rumuński szczyt Moldoveanul (2544 m n.p.m.), wznoszący się w Górach Fogaraskich.
Karpaty rozciągają się na długości około 1500 km, natomiast ich maksymalna szerokość wynosi 350 km. Składają się one z wielu pasm górskich, które są zróżnicowane zarówno pod względem wieku, jak i ewolucji geologicznej. Jednocześnie niewiele masywów wypiętrza się na wysokość powyżej 2500 m n.p.m., dlatego też prawie nie spotyka się tu typowej polodowcowej rzeźby wysokogórskiej. Głównym budulcem są masywne warstwy piaskowców i łupków, czyli tzw. flisz karpacki, lecz w znacznej części występują także skały krystaliczne, takie jak granity. Odnaleźć tu można również skały wapienne i dolomity, zaś południowa część Karpat Zachodnich zbudowana jest ze skał wulkanicznych.
Karpaty charakteryzują się niezwykłą różnorodnością świata zwierzęcego i roślinnego. Poprzez niedostępność części terenów, udało się utrzymać w ich obrębie naturalne i pierwotne środowisko. Zachowały się między innymi resztki drzewostanów bukowych, które w odległej przeszłości pokrywały około 80 % powierzchni kontynentu europejskiego. Dzięki temu w karpackich borach swoją ostoję znalazło wiele gatunków drapieżników, jak i innych rzadkich zwierząt. Odnaleźć tu można również wiele gatunków endemicznych występujących tylko w określonych rejonach, bądź na kilku stanowiskach w obrębie całego łańcucha. Z uwagi na tak ogromne zróżnicowanie i unikalność flory i fauny, znaczna część Karpat została objęta ochroną w ramach rezerwatów przyrody, parków narodowych oraz innych rodzajów chronionych siedlisk.
Zagospodarowanie i infrastruktura turystyczna w obrębie Karpat jest bardzo zróżnicowana. W dużej mierze zależy ona od wielu czynników, między innymi od charakteru pasma, rozwoju lokalnej gospodarki czy też rozwoju ruchu turystycznego w danym regionie. Nadal znaleźć można praktycznie dzikie obszary, bez wyznakowanych szlaków oraz jakiejkolwiek bazy noclegowej. Jednakże jest to już niewielki odsetek w skali całego łańcucha karpackiego. Najczęściej spotkamy się ze znaczną ilością tras turystycznych, różnego rodzaju udogodnieniami oraz szeroką ofertą noclegową.
Opracowanie: K. Wujkowska
foto: I. Jóźwik
ŹRÓDŁA:
Kondracki Jerzy: Karpaty, WSiP, Warszawa 1989;Wielocha Andrzej: O nazwie „Karpaty”, w: Płaj. Almanach karpacki, nr 28; karpaty.net
